Sanayi ÖZETİ| Ve Teknoloji Bakanı Sayın Mehmet Fatih Kacır’ın aralarında Kanal 7 Ankara Temsilcisi ve Haber7.com yazarı Mehmet Acet’inde yer aldığı basın mensuplarıyla bir araya geldi.
Sanayi, teknoloji ve uzay çalışmaları hakkında bilgiler veren Bakan Kacır'ın konuşmasından öne çıkan başlıklar şöyle:
SANAYİ YATIRIMLARINA İLİŞKİN PLANLAMA VE UYGULAMALAR
Bakanlığımızın aslında dört ana alanda sorumluluğu var. Bunların başında yatırımlar geliyor. Türkiye’de sadece sanayi yatırımları değil, aslında Türkiye’deki tüm özel sektör yatırımlarına ilişkin teşvik uygulamalarını Bakanlık olarak yürütüyoruz. Sanayi yatırımları dışındaki alanlarda diğer bakanlıklarla birlikte çalışırken, sanayi yatırımlarına ilişkin planlama ve uygulamayı da Bakanlık olarak sürdürüyoruz.
YATIRIMLARA DESTEK
KOSGEB eliyle yine KOBİ’lerin özellikle yatırım süreçlerinde desteklenmesi süreçlerini Bakanlık olarak yürütmeye devam ediyoruz. Verimlilik ve sürdürülebilirlik alanında yeşil dönüşüm ve dijital dönüşüm yatırımlarını desteklerken, bir yandan da özellikle son 3 yıldır başlattığımız uygulamalarla Türkiye’de teknoloji girişimciliğini finanse etmeye yönelik girişim sermayesi fonlarına ilişkin uygulamaları Bakanlık olarak sürdürüyoruz. Türkiye’nin tüm üretim envanteri, sanayi envanteri, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı tarafından tutuluyor. Türkiye’de tüm planlı sanayi bölgeleri, organize sanayi bölgeleri, endüstri bölgeleri ve sanayi sitelerinin kuruluş ve desteklenme süreçleri Bakanlığımızca sürdürülüyor.
ÜRÜN GÜVENLİĞİ PİYASA GÖZETİMİ VE DENETİMİ
Kalite ve standardizasyon tarafında Ürün Güvenliği Piyasa Gözetimi ve Denetimi tarafında yine hem Bakanlığımız hem de Bakanlığımızın ilgili kurumu TSE Türk Standartları Enstitüsü eliyle çalışmalarımızı sürdürüyoruz. Malumunuz özellikle son 15 yıldır Türkiye’de muazzam bir Ar-Ge ve inovasyon ekosistemi ortaya çıktı ve bütün bu ekosistemin gelişmesinde, büyümesinde, bugünlere gelmesinde Bakanlığımızın çok önemli bir payı oldu. Burada Ar-Ge Teşvikleri Genel Müdürlüğümüz eliyle yürüttüğümüz teknoloji geliştirme bölgeleri çalışmaları yani kamuoyunda bilinen adıyla teknoparkların kurulması ve geliştirilmesine yönelik çalışmalar. Özel sektör firmalarımızın bünyelerinde bulunan Ar-Ge ve tasarım merkezlerinin kurulması ve desteklenmesine ilişkin çalışmalar. Üniversitelerimizin bünyesinde ulusal araştırma alt yapısı, ulusal laboratuvar olarak kurulan alt yapılara ilişkin çalışmalar.
BAKANLIĞIMIZIN KOORDİNASYONUNDA
Türkiye Uzay Ajansımızın uhdesinde sürdürülen milli uzay programı, Türk Patent ve Marka Kurumunun uhdesinde sürdürülen fikri mülkiyet çalışmaları ve TÜBİTAK eliyle sürdürdüğümüz hem özel sektörü hem üniversiteleri hem bilim insanlarını doğrudan desteklediğimiz araştırma-geliştirme destek ve teşvik programları. Aynı zamanda bilim toplum çalışmaları ve TÜBİTAK eliyle 5 bine yakın nitelikli araştırmacımızın yürütmekte olduğu Türkiye’yi geleceğe taşıyacağına inandığımız ulusal araştırma projeleri tümüyle Bakanlığımızın koordinasyonunda sürdürülüyor.
YATIRIM, İSTİHDAM, ÜRETİM
2018’den bu yana bölgesel kalkınma da Sanayi ve Teknoloji Bakanlığının görev alanına dahil edilmiş oldu. Böylelikle Türkiye’nin tüm coğrafyalarını kapsayan 26 kalkınma ajansı ve GAP-DOKAP-DAP ve KOP bölge kalkınma idareleri de Bakanlığımız koordinasyonunda çalışmalarını sürdürmeye devam ediyor. Bu yönüyle bakıldığında aslında Türkiye’de tüm yatırım, istihdam, üretim süreçlerinde çok geniş bir sorumluluğu olan bir Bakanlıktan bahsediyoruz Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı dediğimizde. Bütün bu görevlerin odağına biz milli teknoloji hamlesini koyduk, çünkü Türkiye’nin ancak kritik teknolojilerde tam bağımsızlığını tahkim ederek ve yüksek teknoloji üreterek ve rekabetçi şekilde dünyaya ihraç ederek kalkınma hedeflerine ulaşabileceğine inanıyoruz. Ve bütün bu çalışmaları milli teknoloji hamlesinin aslında tamamlayıcı unsurları olarak değerlendiriyoruz.
AR-GE VE İNOVASYON EKOSİSTEMİ
Türkiye’de son 22 yılda adeta sıfırdan bir araştırma-geliştirme ve inovasyon ekosistemi inşa ettik. Bugün 1600’den fazla ar-ge ve tasarım merkezi var. Bu ar-ge ve tasarım merkezleri bugüne dek 70 binden fazla ar-ge projesi tamamladılar. Şu anda 17500’den fazla ar-ge projesini sürdürüyorlar ve bütün bu özel sektör ar-ge ve tasarım merkezleri Bakanlığımızca destekleniyor. Hem doğrudan bu ar-ge ve tasarım merkezlerini bünyesinde bulunduran şirketler hem de ar-ge ve tasarım faaliyetlerine katılan insan kaynağı Bakanlığımızın desteklerinden yararlanıyor.
TEKNOPARK SAYISINDA ARTIŞ
22 yıl önce sayısı sadece iki olan teknoparkları bugün 60’dan fazla şehrimizde 101’e yükselttik. Ve 101 teknoparkımızda bugün 10 binden fazla teknoloji girişimi yine araştırma-geliştirme çalışmalarını sürdürüyor ve bunlar 55 binden fazla Ar-Ge projesini bugüne dek Bakanlığımız desteğiyle tamamladılar ve hali hazırda eş zamanlı olarak bu 10 bin teknoloji girişiminde 15 binden fazla araştırma-geliştirme projesi devam ediyor. Türkiye’nin bugün 272 bine ulaşan bir ar-ge insan kaynağı var. 7 milyar doların üzerinde yüksek teknoloji ihracatı yapan bir ülkeyiz. Ve Türkiye’de bugün hayallerini projelere, projelerini teknoloji girişimlerine dönüştürmek gayretinde olan gençlerin eş zamanlı olarak başvurabileceği 60’dan fazla kuluçka ve hızlandırma programı bütün bu ar-ge ve inovasyon ekosistemi tarafından sağlanıyor, sunuluyor.
MUAZZAM BİR SIÇRAMA
Bu yönüyle baktığımızda son 22 yılda araştırma-geliştirme ve inovasyona dair bütün istatistiklerde muazzam bir sıçramaya şahit oluyoruz. Ar-ge harcamalarının milli gelirimizdeki payı binde 5’ler düzeyinden, yüzde 1,3 düzeyine yükseldi. Özel sektörün Ar-Ge harcamalarındaki payı yüzde 29 seviyesinden yüzde 61 seviyesine yükseldi. Bugün artık Türkiye’de araştırma-geliştirmenin lokomotifi Türk özel sektörü.
BİLİMSEL YAYINLAR BÜYÜK İVMEYLE HIZLANDI
Bilimsel yayınların sayısı da eş zamanlı olarak büyük bir ivmeyle hızlandı. 2006 yılında Türkiye’de yaklaşık 15 bin bilimsel yayın varken, 2022’de bu sayı 48500’ün üzerine çıktı. Dolayısıyla, aslında hem bilimsel üretimde hem araştırma-geliştirmede Türkiye muazzam bir kapasite artışına şahit oldu. Bu kapasite artışı fikri mülkiyet alanında kendini gösteriyor. 2002 yılında bütün Türkiye’de 1 yıl boyunca yapılan patent başvurusu sayısı sadece 414, yani yaklaşık günde bir patent başvurusu yapılıyordu bütün Türkiye’de. Ve geçtiğimiz yıl bu sayı 9 bine yakın olarak gerçekleşti 8600’ün üzerinde gerçekleşti. Yani 20 mislinin üzerine çıkmış bir fikri mülkiyet kapasitesinden bahsediyoruz.
TASARIM BAŞVURULARI
Geçtiğimiz yıl 2022 yılında tasarım başvurularında Türkiye Çin’den sonra dünya ikincisi olmayı başardı. Yerli tasarım tescil sayısı 2002’de 14 binlerdeyken, 2023’e geldiğimizde 54 binin üzerine çıktı. Yerli marka başvurusu sayısı 2002’de 28500’ken 2023’e geldiğimizde 168 binin üzerine yükseldi. Coğrafi işaretleri de çok önemsiyoruz. 2002’de sadece 24 coğrafi işaret tescilli ürünümüz varken, coğrafi işaret başvurusu alıyorken, 2023’te 338 coğrafi işaret başvurusu aldık. Ve bugün Türkiye’nin Avrupa Birliğinde tescilli 18 coğrafi işareti var. Biz özellikle 2023’te coğrafi işaretli ürünlerimizin AB tesciline odaklandık. Avrupa Birliği tescilli coğrafi işaret sayımızı 4’ten 18’e çıkarmış olduk geçtiğimiz yıl. İnşallah önümüzdeki dönem de 40’tan fazla ürünümüzü yine Avrupa Birliğinde coğrafi işaret tesciline kavuşturmayı hedefliyoruz.
SANAYİDEKİ TEKNOLOJİ KIRILIMI
Bugün Türk sanayi dünyanın bütün coğrafyalarına, bütün ülkelerine rekabetçi şekilde ihracat yapabilecek güçte. Özellikle son 5 yılda milli gelirimiz içerisinde hem toplam sanayinin hem imalat sanayinin payının yükseldiğini gözlemliyoruz. Tabii bizim için en az bunun kadar önemli olan bir başka husus, sanayideki teknoloji kırılımı. Türkiye’de gerek düşük, orta düşük, gerek orta yüksek, yüksek teknolojide 13 yıl boyunca pandemi dönemindeki 1-2 ay hariç neredeyse aralıksız bir yükseliş trendi var. 2018’den bu yana özellikle yüksek teknolojide diğer teknoloji sınıflarından çok açık şekilde ayrışan bir yükseliş trendi olduğunu gözlemiyoruz. Bu da aslında son 22 yılda kurulmuş Ar-Ge ve inovasyon ekosisteminin ortaya çıkardığı en somut sonuçlardan biri. Yani elbette yüksek teknoloji ihracatında muazzam bir artış yakalamayı hedefliyoruz. Bizim için de en önemli parametrelerden biri, yüksek teknolojiyi dünyaya ne kadar ihraç ettiğimiz. Bugüne kadar yaptığımız Ar-Ge ve inovasyon yatırımları aslında yüksek teknolojide önemli ölçüde bir ithal ikame fırsatı da beraberinde getirdi ve nihayetinde yüksek teknoloji üretimi işte son 5 yılda artık görünür şekilde düşük teknolojili alanlardan ayrışarak ülkemizde daha hızlı büyümüş oldu.
İHRACATIMIZIN LOKOMOTİFİ: İMALAT SANAYİ
Bugün ihracatımızın lokomotifi Türkiye’de imalat sanayi. Geçtiğimiz yıl 255,8 milyar dolar olarak, biliyorsunuz geçtiğimiz hafta Sayın Cumhurbaşkanımız 2023 ihracat rakamlarını kamuoyuyla paylaştı, 255,8 milyar dolar ihracat gerçekleştirdik, bunun 241 milyar doları imalat sanayi ürünlerinden oluşuyor. Bu yönüyle imalat sanayinin Türkiye’nin hem ihracatına hem de büyümesine etkisi çok yüksek.
YENİ NESİL SANAYİ POLİTİKASI
Biz tıpkı savunma sanayindeki gibi önümüzdeki dönemde tüm alanlarda benzer fırsat pencereleri olduğunu değerlendiriyoruz. Yani Türkiye yeni nesil sanayi politikasıyla sanayide dönüşüm alanlarına odaklanır, paradigma değişimini vakitlice yakalamayı başarırsa, aslında insansız hava araçlarında elde ettiğimiz başarı hikayesinin benzerlerini diğer alanlarda da gerçekleştirme imkanına sahip olacak diye değerlendiriyoruz. Bugün artık ulaşım dediğimizde aslında akıllı ulaşımdan bahsediyoruz, elektrikli araçlardan, otonom araçlardan, batarya teknolojilerinden bahsediyoruz. Hatta uçan akıllı mobiliteden bahsediyoruz, ki bu alanda da Türkiye’nin öncü ülkelerden biri olacağını değerlendiriyoruz.
AKILLI TARIM PAZARI
20 milyar doları geçmiş bir akıllı tarım pazarı var bugün dünyada ve Türkiye de Avrupa’nın en büyük tarım üreticisi olarak mutlaka tarımda akıllı tarım uygulamalarını yerli ve milli olarak geliştirmeli ve etkin, yaygın şekilde uygulamalı diye değerlendiriyoruz.
BİYOTEKNOLOJİK İLAÇLAR
Sağlık tarafında biyoteknolojik ilaçların payının giderek yükseldiğine şahit oluyoruz. Son 10 yılda biyoteknolojik ilaçların ilaç sektöründeki payı yüzde 50’lere yükseldi. Türkiye’de bugün 9 özel sektör firması biyoteknolojik ilaç üretim kabiliyetine sahip. Önümüzdeki dönemde tıpkı savunma sanayinde olduğu gibi eğer sağlık alanında da bir uzun dönemli planlamayı gerçekleştirebilir, kamu alım garantileriyle bu sektörün yerli ve milli ilaçlar ve tıbbı cihazlar geliştirmesini sağlayacak adımlar atabilirsek, ki atacağız inşallah bunları, sağlıkta da savunma sanayindeki gibi muazzam bir başarı hikayesini ortaya çıkaracağız.
200 MİLYAR DOLAR
Yine nadir hastalık ilaçlarının dünya pazarlarındaki payının 200 milyar dolara gelmekte olduğunu görüyoruz. Bu da bu alana da mutlaka önümüzdeki dönemde daha fazla eğilmemizi gerektiriyor.
ROBOTİK TEKNOLOJİLER
Üretimde robotik teknolojilerin akıllı üretim sistemlerinin giderek daha fazla kullanıldığı bir dünyadayız. Bugün artık dünyada rekabet ucuz iş gücüyle değil yüksek teknoloji, dijital dönüşüm sayesinde elde edilen yüksek verimlilikle sürdürülebiliyor. Dolayısıyla biz de mutlaka hem sanayimizin dijital dönüşümünü hızlandırmalı, akıllı üretim sistemlerinin Türk sanayinde daha yaygın kullanımını sağlamalı, ama mutlaka bu teknolojileri de yerli ve milli olarak geliştirmeyi başarabilmeliyiz. Bugün dünyada 10 bin çalışan başına 140 endüstriyel robot kullanılıyor, fakat bu bazı ülkelerde 10 bin çalışana bin endüstriyel robot seviyesine kadar yükselmiş durumda. Dolayısıyla aslında sanayide verimlilik yarışı tümüyle otonom sistemlerde, akıllı sistemlerde. Bizim mutlaka akıllı üretim sistemleri konusunda sanayi altyapımızı hızla dönüştürmeyi, ama bu dönüşümü de yerli teknolojilerle gerçekleştirmeyi başarmamız lazım.
TEKNOLOJİ ODAKLI SANAYİ HAMLESİ
Önümüzdeki dönemde teknoloji odaklı sanayi hamlesi programını gerçekleştirmeyi sürdüreceğiz. Bu program Türkiye’nin cari açık meselesini kalıcı şekilde ortadan kaldırabileceğine inandığımız bir yatırım programı. Biz geçtiğimiz dönemde Türkiye’nin yüksek düzeyde ithal ettiği, yıllık ithalatı 60 milyar dolar düzeyinde olan ve yıllık dış ticaret açığımız 51 milyar dolar düzeyinde olan 919 ürünü ve yenilikçi teknoloji başlıklarını kamuoyuyla paylaştık ve yatırımcılarımıza çağrıda bulunduk, bu ürünlere ve bu ileri teknoloji başlıklarına yönelik araştırma-geliştirme ve yatırım projelerinizi bize getirirseniz, biz bu projelere stratejik yatırım teşvikleri sunacağız dedik.
800’E YAKIN BAŞVURU
Bu kapsamda 800’e yakın başvuru aldık, 185 projeyi hamle programı kapsamında destekleme kararı aldık. Bu projelerin toplam yatırım ve ar-ge büyülükleri 2,6 milyar dolar düzeyinde ve bu projeler tam kapasiteyle üretime geçtiğinde cari açığımızı yıllık 7 milyar doların üzerinde kapatma etkisi oluşturacak. Makine sektöründe, mobilite sektöründe, üretimde yapısal dönüşüm, sağlık ve kimya ürünleri, dijital dönüşüm başlıklarında bu 185 projenin hayata geçmesi Türk ekonomisinin hem cari açığı kapatacak şekilde önümüzdeki dönemde gelişimini sürdürmesini, hem de Türkiye’nin yüksek teknoloji ihracatını artırmasını beraberinde getirecek. Önümüzdeki dönemde de yine hamle programı kapsamında çağrılara çıkmaya devam edeceğiz.
YERLİ ÜRETİM
Bu programın bir özelliği şu: Çok titiz bir değerlendirme yapıyoruz, özellikle yatırımlarda ölçek ekonomisi oluşmasını çok önemsiyoruz. Çok kısa bir hatıramızı anlatayım. Türkiye’nin alanında en büyük şirketi yıllık 200 milyon dolar düzeyinde ithal ettiğimiz bir ürünü yerli olarak üretmek için bu programa başvurdu. Biz de projeyi değerlendirdik, gerçekten o ürünün yerlileşmesini çok kıymetli buluyorduk, o yüzden de o ürünü zaten öncelikli ürün listemize koymuştuk. Fakat projeyi değerlendirdiğimizde gördük ki, olması gerekenden çok daha küçük ölçekli planlanmış yatırım ve dünyadaki rakipleriyle mukayese ettiğimizde bir rekabet gücü elde etmesi kolay görünmüyor. Aslında çok da güçlü bir şirketimiz, kendilerine yatırım ölçeğini 4 misline çıkarmalarını teklif ettik, tam pandeminin 2-3 ay öncesinden bahsediyorum. Fakat kendileri bu teklifimizi kabul etmedi, bizim planımız bu dedi. Biz de kendilerine bu plan kapsamında yapacakları yatırımın rekabetçi ve sürdürülebilir olmayacağını söyledik ve başvuruyu ret ettik. Muhtemelen bu şirket ilk kez herhangi bir başvurusu için ret almıştır. Üzülerek ret ettik aslında, yani biz bu yatırımı arzu ediyorduk, ama ölçek konusunda el sıkışamadık. Çok değil, 6 ay sonra biz bir sonraki çağrımızda yine o ürüne yer verdik, çünkü o ürünün yerlileşmesini önemsiyoruz. Fakat bir şey olmuştu, bu dönemde pandemi başlamıştı ve küresel tedarik zincirlerinde güçlükler ortaya çıkmaya ve Türkiye gibi ülkelerin aslında pandemi sonrası dönemde yeni fırsatlar elde edeceğine ilişkin öngörüler yüksek sesle konuşulmaya başlanmıştı. Ve bu kez ikinci çağırımızda yine aynı şirket yine aynı ürün için başvuru yaptı, biz ilk başvurusunda 4 misline çıkarmasını bekliyorduk, şirketin, fakat kendileri kabul etmemişti, bu kez 7 misli kapasiteyle bize geldiler, biz de memnuniyetle kendilerini destekledik ve o yatırım şimdi tamamlanmak üzere.
ÜRETMEYE YÖNELİK KAPSAMLI DESTEK VE TEŞVİK
Bu program aslında sanayi politikamızın önümüzdeki dönemde nasıl süreceğinin de işareti. Yani önümüzdeki dönemde biz nokta atışı, Türkiye’nin yüksek düzeyde cari açık vermekte olduğu ya da eğer bugün gerekli araştırma-geliştirme projelerini ve yatırımları gerçekleştirmezsek hemen 3-5 sene sonra cari açık listelerine en üst sıralardan girebilecek ürünleri Türkiye’de üretmeye yönelik kapsamlı bir destek ve teşvik programı.
YATIRIM TAAHHÜTLÜ AVANS KREDİSİ
Yatırım taahhütlü avans kredisinin bu dönemki versiyonu, yani yaklaşık işte 40 gün kadar önce Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası’yla birlikte aslında kamuoyuna duyurduğumuz versiyonu bu programdan neşet etti. Yani biz Ekonomi Koordinasyon Kurulu’nda tüm paydaşlarımıza teknoloji odaklı sanayi hamlesi programımızı, bu programın bakış açısını, uygulamalarını, buradaki gerçekleşmekte olan projelerin Türkiye ekonomisine yaratacakları potansiyel etkiyi anlattık ve önümüzdeki dönemde YTAK programının da teknoloji odağıyla gerçekleşmesi konusunda hemfikir kaldık.
LİDER MİLLİ TEKNOLOJİ GİRİŞİMLERİ
Önümüzdeki dönemde Türkiye’den lider milli teknoloji girişimleri çıkarmayı hedefliyoruz. Türkiye bunu Türkiye’nin Otomobili projesiyle aslında tecrübe etti, çok zor görünen bir alandı. Sayın Cumhurbaşkanımız Başbakanlığı döneminden itibaren aslında Türkiye’nin bir milli marka otomobili olması gerektiğini yüksek sesle dillendirmeye başlamıştı. Hatırlarsanız 2011 yılında Türkiye’de 500 bin otomobil satıldı ve bu rakam artık Türkiye’nin kendi iç pazarının da aslında çok önemli bir düzeye geldiğine işaret etmişti.
CUMHURBAŞKANIMIZ TÜRK SANAYİNE BİR ÇAĞRI YAPTI
Sayın Cumhurbaşkanımız Türk sanayine bir çağrı yaptı, gelin Türkiye’nin kendi markasını birlikte üretelim, böylelikle bu alanda yeni bir adıma hep birlikte imza atalım dedi. Aslında zannediyorum dünyanın neresinde bir hükümet başkanı böyle bir çağrı yapsa, güçlü şekilde bu projeyi destekleyeceğini duyursa, o ülkede sanayicilerin hızla harekete geçmesi beklenir. Ama maalesef şu bir gerçek ki, Türk sanayi akameti uğratılmış hikayeler tarihi gibi aslında ve belki de bu akamete uğratılmış hikayeler bir öğrenilmiş ya da öğretilmiş çaresizliği ortaya çıkarmıştı. Sayın Cumhurbaşkanımızın o dönemde ortaya koyduğu bu çağrıya sanayicilerimiz çok uzun bir dönem olumlu bir yanıt vermediler. Hatta mesele hatırlayın babayiğit arayışına dönüştü, yani bu işi yapacak bir babayiğit ya da birkaç babayiğit çıkmayacak mı sorusu ortaya çıktı.
5G ÖNEMLİ BİR HEDEF
Burada önümüzde haberleşme tarafında 5G önemli bir hedef, çünkü 5G hem çok sayıda nesnenin internete bağlı hale gelmesi, hem gecikmesiz bağlantı imkanı, hem de yüksek hızlı bağlantı imkanıyla aslında pek çok alanda muazzam bir dönüşümü de beraberinde getirecek. Biz haberleşme teknolojilerinde tecrübe kazandık. Geçtiğimiz yıllarda bir milli firmamız olarak Ulak 4.5G haberleşme altyapısını Türkiye’de 3 binden fazla noktaya kurdu ve halihazırda da bu altyapı etkin şekilde kullanılabiliyor.
UÇTAN UCA YERLİ VE MİLLİ 5G PROJESİ
Aynı zamanda, bugüne dek TÜBİTAK tarafından verilmiş en büyük ar-ge desteğini uçtan uca yerli ve milli 5G projesi kapsamında bir araya gelen 20 Türk şirketinin 5G haberleşme altyapısı geliştirmesine sunduk. Bu projenin Ar-Ge safhası büyük ölçüde tamamlandı. Hedefimiz, önümüzdeki dönemde Türkiye 5G ve ötesi teknolojilere geçerken yerli ve milli teknolojileri kullanarak bu geçişin gerçekleşmesi. Tabi ki bu çok kolay değil, dünyada 5G alanında halihazırda rekabet gücü olan sadece birkaç firma var ve gelişmiş kabul edilen Batı ülkeleri dahi bu yarışta neredeyse havlu atmış durumda. Biz özellikle 5G’nin dikey uygulamalarına ilişkin uygulamaları da kapsamak üzere halen bu alanda fırsat penceresi olduğunu düşünüyorum. Gerek sanayinin dijital dönüşümünde, gerek eğitim, sağılık gibi uygulamalarda yerli 5G projelerini önümüzdeki dönemde yaygınlaştırabileceğimizi umuyoruz. Ve şimdiye dek araştırma-geliştirme fazını tamamladığımız bu milli 5G projesini de önümüzdeki dönemde yatırımlarla birlikte sürdürmek istiyoruz.
GÜNEŞ ENERJİSİ TEKNOLOJİLERİ
Güneş enerjisi teknolojilerini ve rüzgâr enerjisi teknolojilerini de Türkiye için fırsat alanları olarak görüyoruz. Her iki alanda Türkiye’nin hem önümüzdeki dönemde kendi yatırımlarını gerçekleştirebilmek adına ihtiyaç duyduğu alanlar, hem de aslında Avrupa Birliği’ne ve diğer ülkelere yapabileceğimiz ihracat anlamında da bizim için önemli fırsatlar taşıyorlar. Güneş enerjisi tarafında 2035 yılına geldiğimizde, Türkiye’de kurulu kapasitenin 53 gigavat olmasını hedefliyoruz, biliyorsunuz hâlihazırda 10 gigavatlar düzeyindeyiz.
RÜZGAR ENERJİSİ
Yine rüzgâr tarafında da 2035 yılına geldiğimizde kurulu kapasitenin 30 gigavatın üzerine çıkmasını hedefliyoruz. Aslında bu yıldan itibaren her yıl 5 gigavat düzeyinde güneş ve rüzgâr yatırımını Türkiye’de gerçekleştirmek zorundayız. Aynı zamanda Avrupa’da hâlihazırda 200 gigavat düzeyinde olan güneş enerjisi kapasitesinin 2030 yılına geldiğimizde 600 gigavat üzerine çıkması, yine hâlihazırda 250 gigavat düzeyinde olan rüzgâr kapasitesinin de 2030 yılına geldiğimizde 500 gigavat düzeyine çıkması öngörülüyor. Dolayısıyla bu alanda atacağımız adımlar hem Türkiye’de gerçekleşecek enerji yatırımlarının yerli teknolojilerle kurulmasını sağlayacak, hem de Türkiye’ye önümüzdeki dönemde yeni ihracat fırsatları doğuracak.
GÜNEŞ PANELİ ÜRETİMİ
Biz hâlihazırda güneş paneli üretiminde Avrupa’da 1’inciyiz, dünyada 4’üncüsüyüz. Önümüzdeki yıllarda dünya 2’ncisi olabileceğimizi değerlendiriyoruz. Rüzgâr türbini üretiminde ise gerek kule, gerek kanat, gerek jeneratör, neredeyse tüm aksanlarda üretim kapasitesine sahibiz ve Avrupa’da üretimde ilk 5 ülkeden biriyiz. Dolayısıyla mevcut milli kapasitemizi önümüzdeki dönemde bir milli rüzgâr türbini markasıyla taçlandırmak istiyoruz. Tıpkı Togg’da olduğu gibi, burada da bir milli markanın doğuşunun bizi hem ölçek ekonomisi yakalama anlamında güçlendireceğine, hem daha katma değerli ihracat fırsatlarını Türkiye’ye sunacağına, hem de yenilikçi teknolojilerle ilgili ar-ge ve inovasyon kabiliyetimizi arttıracağına inanıyoruz.
ELEKTRİKLİ TRENLERİMİZİ YERLİ OLARAK ÜRETTİK
160 kilometre/saat hızla giden elektrikli trenlerimizi yerli olarak ürettik, hâlihazırda bu trenler raylarda test süreçlerini tamamlamak üzere. Ama önümüzdeki dönemde özellikle yüksek hızlı tren alanında Türkiye, yatırım yapmaya devam edecek ve 15 yıl içerisinde Türkiye’de tüm raylı sistem araçlarına 100 milyar Euro’ya yakın yatırım gerçekleşecek. Bu alanda da gerek yüksek hızlı trenlerde, gerek lokomotiflerde, gerek metro ve tramvay araçlarında hâlihazırda sahip olduğumuz milli kapasiteyi yine Togg gibi bir milli markaya taşımaya arzu ediyoruz.
BİYOTEKNOLOJİK İLAÇLAR
Biyoteknolojik ilaçlar önümüzdeki dönemde öncelikli hedefimiz olacak, yılda 4 milyar dolara yakın ithalat yaptığımız bir ürün grubundan bahsediyoruz ve hâlihazırda 9 özel sektör firmamıza üretim kabiliyeti kazandırdığımız bir alandan bahsediyoruz. Burada da savunma sanayinde gerçekleştirdiğimize benzer programlarla uzun vadeli ar-ge ve yatırım projeleri planlayarak kamu alım garantileriyle özel sektörün üretim yatırımlarını tamamlamalarını sağlayacağız.
UYDU TEKNOLOJİLERİ
Uydu teknolojileri Türkiye için bir başka fırsat penceresidir, bu alanda dünyada bir paradigma değişimi yaşandı malumunuz. 10 yıl önce yılda 100 uydu uzaya gönderilirken, şimdi yılda 2 bin uydunun uzaya gönderildiği bir dönemdeyiz artık. Özellikle uyduları uzaya taşıyan roketlerin geri kazanılması, tekrar-tekrar vazife görebilir hale gelmesi aslında uzaya erişimi çok çok ucuzlattı, 10 yılda neredeyse 10’da bir düzeyine gelmiş maliyetlerden bahsediyoruz. Bu da özellikle alçak yörüngeye yüzlerce, binlerce uydunun gönderildiği bir döneme adım atmamızı sağladı. Türkiye, uydu alanında da önemli kabiliyetlere sahip.
UYDU GELİŞTİREN VE ÜRETEN BİR ÜLKEYİZ
20 yıldır Türkiye’de uydu geliştiren ve üreten bir ülkeyiz. 2000’lerin başında BİLSAT Gözlem Uydusunda ortak üretimle başladık, RASAT’ı yerli olarak ürettik. Göktürk’ü ve nihayetinde İMECE’yi yerli ve milli olarak geliştirdik, ürettik. İMECE’de neredeyse tüm kritik alt sistemleri, elektro optik kamera dahil olmak üzere yerli ve milli olarak geliştirdik, ürettik. Metre altı çözünürlüklü olarak İMECE hâlihazırda Nisan ayından bugüne görevini sürdürüyor. Önümüzdeki yıl TÜRKSAT-6A’yı uzaya göndereceğiz ve böylelikle ilk milli haberleşme uydumuzu da üretmiş olacağız. Dünyada haberleşme uydularını yerli olarak geliştirebilen, üretebilen 10 ülkeden biri haline geleceğiz.
YENİ NESİL UYDULAR
Uzay ve uydu sistemlerinde Türkiye, 20 yıla varan bir deneyime sahip. Biz bu deneyimi yeni nesil uydulara taşımak istiyoruz ve mutlaka alçak yörüngedeki takım uydularında Türkiye’nin milli sistemlere sahip olması gerekliğini düşünüyoruz, aynı zamanda Milli Uzay Programımız kapsamında bölgesel konumlama ve zamanlama sistemi dahil kritik uydu altyapılarını da yerli ve milli olarak geliştirmeyi hedefliyoruz. Türkiye’nin aslında yeni nesil bir sanayi ve teknoloji politikasıyla hareket ettiğidir. Bu politikanın somut örnekleri savunma sanayi ve Togg’la bugüne dek gerçeğe dönüşmüş oldu. Önümüzdeki dönemde bu bakış açısıyla yeni adımlar atmaya, yeni projeleri Türkiye’ye kazandırmaya devam edeceğiz.
300’E YAKIN NİTELİKLİ BİLİM İNSANI
Bütün bunları yapabilmek adına Togg, hâlihazırda bugünün teknolojileri için çalışan ekibinin yanında geleceğin teknolojileri için çalışmak üzere Ankara’da bir araştırma merkezi kurdu ve burada bugün 300’e yakın nitelikli bilim insanı ve mühendis istihdam edildi. Bunların yarıya yakını Türk sanayinden aslında transfer edildi, bu da aslında savunma sanayinin teknolojideki dönüştürücü rolünün somut bir örneğidir. Savunma sanayinde kritik projelerde çalışmış, kabiliyet kazanmış, deneyim-tecrübe kazanmış mühendisler önümüzdeki dönemde Togg’un geleceğin teknolojilerini geliştirmesine güç katacaklar ve önümüzdeki dönemde biz Togg’la birlikte inşallah yeni nesil teknolojilerde yerli ve milli çözümler geliştirmeye devam edeceğiz.
KÜRESEL İŞ BİRLİKLERİ
Sadece milli projelerle değil, Türkiye için stratejik alanlarda küresel yatırımları da beraberinde getirecek adımlarla yolumuza devam etmeyi hedefliyoruz. Özellikle veri merkezi yatırımlarında küresel iş birliklerini önemsiyoruz, önümüzdeki dönemde Türkiye’yi hiper ölçek veri merkeziyle buluşturmayı, böylelikle Türkiye’de dijital dönüşüm yatırımlarını hızlandırmayı amaçlıyoruz. Petrokimya, halen yılda 16 milyar dolar düzeyinde dış ticaret açığı verdiğimiz bir başlık. Burada önümüzdeki dönemde özellikle entegre petrokimya kümelenmelerini hayata geçirmeyi hedefliyoruz. Uluslararası yatırımları bu alanda harekete geçirmeyi hedefliyoruz.
ÇİP TEKNOLOJİLERİ
Yine çip teknolojileri önümüzdeki dönem de uluslararası yatırımlar tarafında önemli bir başlığımız olacak. Türkiye’de çip teknolojileri alanında milli kabiliyetlerimiz var özellikle savunma sanayi tarafında. SİHA’larımızda kullanılan akıllı mühimmatların fotodedektör çiplerini, yine radar sistemlerinde kullandığımız GaN çipleri hali hazırda yerli ve milli olarak geliştiriyoruz, üretiyoruz, kullanıyoruz. Zaten bunları yerli ve milli olarak geliştirmezsek dünyadan temin etmemiz de mümkün değil. Ancak önümüzdeki dönem de bu kabiliyeti endüstriyel alanlara transfer etmeyi hedefliyoruz.
SENSÖR ÇİPLERİ
TÜBİTAK bir uluslararası iş birliğiyle önümüzdeki dönem de Türkiye’de sensör çiplerinin üretilmesini sağlıyor olacak. 65 nanometre seviyesinde çipler Türkiye’de yerli olarak geliştirilecek ve üretilecek. Böylelikle hem beyaz eşya hem otomotiv sektöründe çip ihtiyacını karşılamaya dönük ilk adımı atmış olacağız. Ama tabii bugünün dünyasında 5 nanometre, 6 nanometre seviyesinde çiplerin yaygınlaştığı bir dönemdeyiz artık. Dolayısıyla, mutlaka bizim daha büyük ölçekli bir küresel yatırımı da Türkiye’ye kazandırma hedefimiz var.
YATIRIMLARI TEŞVİK ETMEKLE KALMAYACAĞIZ
Türkiye’de hali hazırda yatırım yapmış olan hem Batılı hem Koreli ve Japon markaların elektrikli araç yatırımlarını teşvik etmekle kalmayacağız, önümüzdeki dönem de Çin markalarının da Türkiye’de elektrikli araç yatırımları yapmasını sağlamaya dönük adımlar atacağız. Bu görüşmelerde de bunları açıkçası kendileriyle konuştuk. Türkiye’ye olan çok yüksek bir ilgi var, Türkiye tabii hem Avrupa Birliği Gümrük Birliğiyle hem 28 farklı ülkeyle imzalamış olduğu serbest ticaret anlaşmalarıyla 1,5 milyarlık bir kitleye erişim imkanı sağlıyor. Aynı zamanda hali hazırda muazzam bir tedarik ağı var otomotiv sektöründe, 200’e yakın firmamız var bizim doğrudan markalara tedarik sağlayan. Ve tabii nitelikli iş gücümüz ve sahip olduğumuz coğrafi konum her zaman yatırımcılar için Türkiye’yi ayrıcalıklı kılıyor. Hedefimiz önümüzdeki dönem de bu alanda en ileri teknolojileri geliştiren markaların Türkiye’ye yatırım yapmalarını sağlamak olacak.
SANAYİLEŞME İCRA KOMİTESİ
Yeni nesil sanayi politikamızın önemli bir unsuru Sanayileşme İcra Komitesi. Malumunuz geçtiğimiz hafta da yılın ilk toplantısını gerçekleştirdik, Sayın Cumhurbaşkanımızın Başkanlığında Savunma Sanayi İcra Komitesi Savunma Sanayinde uzun dönemli planları ortaya koyan ve bu planlar kapsamında Türkiye’nin kritik ihtiyaçlarını milli projelerle karşılaması yönünde adımlar atan temel yönetim mekanizması. Biz savunma sanayi dışındaki alanlarda sağlık gibi, ulaştırma gibi, enerji gibi alanlarda yine Türkiye’nin kendi ihtiyaçlarını yerle çözümlerle, milli teknolojilerle karşılamasına dönük adımlar atmak üzere Sanayileşme İcra Komitesini kurduk. Bunun kuruluşu geçtiğimiz dönem de Sayın Cumhurbaşkanımızın kararnamesiyle gerçekleşmiş oldu. Bu dönem de Sanayileşme İcra Komitesi faaliyetlerine başlayacak. Uzun vadeli kamu alım planlamaları yapacak. Kamu Ar-Ge ihtiyaçlarını planlayacak ve yönlendirecek. Kamu alımlarında ihale şartnamelerinde yerli ve milli ürünlerin haksız rekabetle karşılaşmaması için gerekli tedbirleri alacak. Aynı zamanda milli ürün tedarikçilerinin uzun dönemli finansman imkanlarına erişmesini sağlayacak ve bütün bu süreçlerde kurumlar arası koordinasyonu da yönlendirecek. Sanayileşme İcra Komitesi de Türkiye’nin aslında yeni nesil sanayi ve teknoloji politikasının ana unsurlarından biri olacak.
START-UPLAR, TEKNOLOJİ GİRİŞİMLERİ
Teknoloji start-up’larını, teknoloji girişimlerini Türkiye’nin kalkınmasının öncüleri olarak görüyoruz. Yeni nesil dijital ekonomiyi teknoloji girişimleriyle büyütmeyi hedefliyoruz. Malumunuz hali hazırda Türkiye’nin 7 unicornu bizim değimimizle 7 turcornu var. Biz 2019 yılında Sanayi ve Teknoloji Stratejimizi ilan ettiğimizde Türkiye’yi turcornlarla buluşturacağımızı, yani milyar dolar değeri aşacak teknoloji girişimleriyle tanıştıracağımızı ifade etmiştik. O gün için Türkiye’nin milyar dolar değeri aşan bir teknoloji girişimi bulunmuyordu. Bugün ise gerek e-ticaret, gerek yazılım, gerek oyun sektörlerinde Türkiye’nin unicornları, turcornları var.
100 BİN TEKNO GİRİŞİM HEDEFİ
Önümüzdeki dönem de hem turcornlarımızın sayısını artırmaya hem de Türkiye’nin dört bir tarafında teknoloji girişimlerinin yükselmesini sağlayacak adımlar atmaya devam edeceğiz. 2030 yılına dek Türkiye’de 100 bin tekno girişimin kurulmasını sağlayacağız. Elbette bu süreçte Girişim Sermayesi Fonlarını güçlendirmeye devam etmeyi amaçlıyoruz. Halihazırda teknoloji ve inovasyon fonuyla, bölgesel kalkınma fonuyla, bölgesel girişim sermayesi fonuyla ve kalkınma ajanslarının girişim sermayesine yönelik fon çağrılarıyla Bakanlık kaynaklarımızı fonların fonu ve eş finansman yöntemleriyle teknoloji girişimlerine doğrudan sunma imkanına sahip olduk. Yani kamunun teknoloji girişimlerine desteklerinin TÜBİTAK ve KOSGEB’in hibe ve geri ödemeli destekleriyle sınırlı kalmamasını, tıpkı dünya örneklerinde olduğu gibi Girişim Sermayesi Yatırım Fonlarının Türkiye’de büyümesini sağlamış olduk önümüzdeki dönem de bu adımları sürdüreceğiz.
590 MİLYON LİRALIK YATIRIM
Bugüne dek 590 milyon liralık yatırımla 182 girişimde 23 milyar lira sermaye kaynağına erişimi sağlamış olduk sadece son 4 yılda attığımız adımlarla. Önümüzdeki dönem de Türk teknoloji girişimlerinin büyümesi adına Girişim Sermayesi Fonlarına ilişkin bu katkılarımızı sürdürmeye devam edeceğiz. Son dönem de 1 milyar avro büyüklüğündeki NATO İnovasyon Fonuna ve 370 milyon avro bütçeli NATO Savunma İnovasyon Hızlandırıcısı DIANA programına da dahil olduk. Burada da özellikle dual teknoloji dediğimiz yani hem savunma alanında hem sivil alanlarda kullanılacak teknolojileri geliştiren şirketlerimizin hem küresel pazarlara hem de küresel yatırım fırsatlarına erişim imkanı bulmasını hedefliyoruz.
YATIRIM TAAHHÜTLÜ AVANS KREDİSİ
Yatırım taahhütlü avans kredisini, geçtiğimiz ay kamuoyuyla paylaştık. 1 milyar ve üzeri büyüklükteki yatırım projeleri için 284 üründen oluşan stratejik öncelikli ürün listesi ve 261 başlıktan oluşan teknoloji alanları listesini yayınladık. Bu aslında teknoloji odaklı sanayi hamlesi programındaki 919 üründen ve yenilikçi teknoloji alanından oluşan listemizi biraz daha daralttığımız, biraz daha teknoloji odağını yükselttiğimiz bir çalışma. Merkez Bankamız bu ürün ve teknolojilere yönelik 3 yıl içerisinde 300 milyar lira kredi tahsis edeceğini duyurdu. Tabii bu kredilerin hem uzun vadeli olması yatırımları destekleyici şekilde uzun vadeli olması hem de piyasa koşullarının çok altında faiz oranlarıyla yatırımcılara sunulacak olması çok değerli. Yüzde 15 ila yüzde 30 arasında faiz oranıyla ve 10 yıla varan vade imkanlarıyla bu krediler bu başlıklardaki yatırımlara sunuluyor olacak.
YATIRIMCILAR İLK BAŞVURUYU BAKANLIĞIMIZA YAPACAKLAR
Yatırımcılar ilk başvuruyu Sanayi ve Teknoloji Bakanlığına yapacaklar. Bakanlıkta yaptığımız strateji ve teknoloji değerlendirmesi neticesinde elde ettikleri puanlarla bankalar aracılığıyla Merkez Bankası imkanlarına kavuşma olanağı bulacaklar. Bu Türk sanayinde ilk kez yüksek teknoloji odağında ortaya konmuş geniş çaplı finansman programıdır. Dolayısıyla inanıyoruz ki hem yüksek teknolojide ithal ikame fırsatını hem de önümüzdeki dönem de hali hazırda 7,5 milyar dolar düzeyinde olan ve hepimizin artmasını beklediğimiz yüksek teknoloji ihracatının yükselmesini sağlayacak.
ÇOK YOĞUN BİR YATIRIMCI İLGİSİ VAR
Çok yoğun bir yatırımcı ilgisi var şu anda programa gerek Bakanlığa gelerek, gerek bizimle yurt dışından ve yurt içinden bu arada iletişim kurarak yani bu yabancı sermayeye de açık bir program nihayetinde. Hatta yurt dışından finansman getirenlerin faiz oranları daha düşük olacak şekilde program kurgulandı. Dolayısıyla, önümüzdeki dönem de biz inanıyoruz ki bu her yıl 100 milyar lira olarak planlanmış 3 yıllık tahsis edilmiş miktar çok büyük bir hızla aslında talep edilmiş olacak yatırımcılar tarafından. Şu ana kadar 89 tamamlanan ve 146 devam eden başvuru toplamda 235 başvuru almış durumdayız.
TEKNOLOJİ YOL HARİTASI
Yatırım teşviklerinde önümüzdeki dönem de hedef odaklı ve güdümlü bir sisteme geçeceğiz. Bakanlık olarak sunduğumuz yatırım teşviklerinden büyük ölçüde yararlanan firmalara tıpkı Togg’dakinde olduğu gibi teknoloji yol haritası zorunluluğu getireceğiz. Arzu ediyoruz ki, büyük ölçekli firmalarımız Bakanlığımızdan aldıkları teşviklerle, desteklerle gerçekleştirdikleri yatırımlarda Türkiye’yi teknoloji alanında geleceğe taşıyacak araştırma-geliştirme ve inovasyon projelerine de imza atsınlar. Önümüzdeki dönem hem teknoloji yol haritalarıyla hem üniversite, KOBİ ve startup iş birlikleriyle hem geliştirme altyapılarını Türkiye’ye kazandırarak hem de mesleki eğitim başta olmak üzere eğitime sundukları katkılarla büyük ölçekli firmaların aslında daha fazla sorumluluk üstlendiği bir dönem olacak ve biz de büyük firmalara yatırım teşvikleri sunarken bu yol haritalarını hazırlayacak ve böylelikle onlarla birlikte bu adımları atıyor olacağız.
87 BİN 196 YATIRIMA TEŞVİK
Bugüne dek 87 bin 196 yatırım için teşvik belgesi düzenlemişiz. Sadece 2023 yılında 1,2 trilyon lira yatırım tutarına sahip 15760 yatırım için teşvik belgesi düzenlemişiz ve bu yatırımlarla öngörülen ilave istihdam 345 bin kişi. Önümüzdeki dönem de yine bir başka önceliğimiz de yeşil ve dijital dönüşümü yatırım teşviklerinde daha güçlü şekilde gerçekleştirmek olacak.
2.7 MİLYON İSTİHDAM
2012 yılında mevcut yatırım teşvik sistemimiz uygulamaya geçmiş. 11 yılda 87 bin 196 yatırım teşvik belgesi düzenlemişiz. Bugünkü değerlerle 9 trilyon liranın üzerinde sabit yatırım ve 2.7 milyon istihdamın önünü açmışız. Sadece son yılda ise 1,2 trilyon lira sabit yatırımlı 15 binden fazla teşvik belgesi düzenlemiş ve 345 bin istihdamın önünü açmışız.
PLANLI SANAYİ BÖLGELERİ
Planlı sanayi bölgeleri Sanayi ve Teknoloji Bakanlığının en önemli uygulamalarından biri. Türkiye’de hali hazırda sanayi alanlarına yüz ölçümümüzün yüzde 0,36’sını tahsis etmiş durumdayız. Avrupa ülkeleriyle, rakiplerimizle mukayese ettiğimizde bu oranın düşük olduğunu görüyoruz. Örneğin Almanya’da toplam yüzölçümünün sanayi alanlarına ayrılan kısmı yüzde 1,5 düzeyinde. Bizim çok hızlı bir şekilde Türkiye’de planlı sanayi alanlarını büyütmemiz gerekli, böylelikle hem sanayicinin ihtiyaç duyduğu yatırım yerine kolay erişimini sağlamalı, hem de ölçek ekonomisi yaratabilecek yatırımların önünü açmalıyız. Bunu yapabilmek için elbette şimdiye kadar olduğu gibi organize sanayi bölgeleri ve endüstri bölgeleri yatırımlarını sürdüreceğiz. Bu yıl 1654 hektarlık alanda 11 yeni organize sanayi bölgesi ilan ettik ve böylelikle 2023 sonu itibarıyla 115 bin hektar büyüklüğünde 360 OSB’ye ulaştık. Bu yıl en fazla endüstri bölgesi ilan ettiğimiz yıl oldu, 22 bin 986 hektar büyüklüğünde endüstri bölgesi ilan ettik.
Editor : Şerif SENCER
