Sayısız ÖZETİ| dolandırma tekniklerinden birine aldanan kişi, maddi veya manevi kayıp verene kadar işin içine çoktan çekilmiş oluyor. Sonrasında gelen pişmanlık hissi ise insanı yiyip bitirmekle kalmıyor, “Nasıl böyle bir şey yapabildim?” diye de sorgulatıyor.
Biz de merak edip kişilerin dolandırıcıların oltasına nasıl düştüğünü, nasıl farkında olmadıklarını Psikolog Neslinur Girişgin’e sorduk.
Dolandırıcılar, kandırma teknikleri konusunda epey ustalar.
Geçmişten günümüze insan ilişkilerinin yaşandığı ve iletişimin sağlandığı her ortamda bir düşünceye, duruma ya da olaya karşı ikna etmeye yönelik birçok strateji izleniyor. İnsanların başkalarıyla olan iletişimi neticesinde etkileşim yaşanıyor ve istenilen davranışların ortaya çıkarılması için kandırma tekniği kullanılıyor.
Yüz yüze iletişim yoluyla ikna etme yollarının seçilmesinin yanında son dönemlerde kitle iletişim araçlarında ikna etmenin daha kolay gerçekleştiği söylenebilir.
Psikolog Neslinur Girişgin, insanların manevi dünyasına yönelerek yardım amaçlı yüklü miktarda ücretlerin alınmasından, bir tıkla kolayca zengin olmaya kadar o kişinin psikolojisinde etkiye sahip alan üzerine farklı farklı yaklaşımlar sergilendiğini belirtiyor.
Dolandırıcılar, taktikleri nasıl uyguluyor?
Aldanma, kandırılma durumu söz konusu olduğunda dolandırıcı kişi ya da grup; hedef kitlesini tanıyor ve ardından o kişinin zayıf ya da güçlü yönlerinden ilerlemeye çalışıyor.
Sosyal medya ile arası zayıf/ortalama bir bireye sosyal medya üzerinden dolandırma yönteminin uygulanması buna örnek verilebilir. O kişinin zayıf yönünden yola çıkılarak bu konudaki bilgisizliği kullanılıyor. Tabii ki bazıları buna düşüyor bazıları da bu konuda uyanık olduğu için durumun farkına varıyor.
Girişgin, dolandırıcıların manipüle konusunda oldukça yetenekli olduğunu söylerken güven kazanmak için “Tanınmış kişiler de bizim üyemiz, tanınan bir firmayız, isterseniz kurumumuza gidelim, linke tıkla hemen kazan, hızlıca karar verirseniz seviniriz, kampanyamız bitmek üzere” gibi ifadeler kullandıklarını söylüyor. Girişgen, bu ifadelerde güvenin yanında hızlı karar vermeye iten ve insan psikolojisini etkileyecek konular üzerinde durulduğunun da altını çiziyor.
Karmaşık psikolojiler, dolandırıcıların ekmeğine yağ sürüyor.
Psikolog Neslinur Girişgin, dolandırılma sürecinde, dolandırılan yani kurban tarafın psikolojisinin karmaşık olabileceğini belirtiyor. Karmaşıklık da bireyi, bu süreç içerisinde tutabiliyor diyen Girişgen, sözlerine şunları da ekliyor: Kandırılan taraf; teknik sıkıntılar ya da güvene yönelik sarsılmalar fark edebilir. Ama bu daha ileriki zamanda olabilmektedir.
Dolandırıcı, güven duygusu dışında da o kişinin psikolojisinde etki yaratabileceği diğer duygu ve düşüncelere de yöneldiği için kandırılan tarafın ilk etapta sürecin içine dahil olması sağlanıyor.
Örneğin; kurtarıcı olma düşüncesindeki kişinin kurtarıcı/yardımseverlik duygusu, popüler olma düşüncesindeki bir kişinin tanınır olma yönündeki duygu ve düşünceleri sürece dahil olduğu için kandırılan taraf için ilk etapta her şey çok güzel gözükebilir. Çünkü içindeki duygu ve düşünceler beslenmiş ya da boşluklar tamamlanmıştır.
Ancak verilen sözlerin zamanla tutulmaması, dolandırıcı tarafın birden yok olması ya da kandırılan tarafın ruhen veya madden yıpranması psikolojik ya da teknik sebepler dolayısıyla süreci sorgulatmaya başlayabilir.
Bu süreçte işler çoktan kontrolden çıkmış ve dolandırıcı taraf istediğini almış, aynı zamanda sizi sürece bağımlı kılmış olabilir. Burada önemli bir psikolojik etken daha devreye girer. Kandırılan taraf, sorunu fark ettiği ufak bir an olsa bile “Girdik bir işe, bunca zamandır boşuna mı yaptım, biraz daha devam edeyim iyi olacak, emeklerime değmeli, şu an dönemem” vb. şekilde yaklaşırsa işler daha da kontrolden çıkıyor.
Zararın neresinden dönülürse kârdır ifadesini de unutmamak önemli. Çünkü kandırılan taraf için kandırıldığını kabullenme ve çözme kısmına geçiş oldukça zor olabilmektedir. Yapılan bir araştırmaya göre de genelde dolandırılan ya da dolandırılmaya yatkın olan kişilerin; bir şeylere hızlı ulaşmak isteğinin yoğun olduğu görülmüştür. Bunun altını çizmemizin de oldukça önemli olduğunu düşünüyorum.
Gelin, bir de olaylar bazında yaşanılan duygulara bakalım.