1937’de CHP döneminde yıkılmıştı, Kabasakal Sinan Ağa Camisinin ihyasında yine CHP engeli

İstanbul ÖZETİ| Çevre Kültür ve Tarihi Eserleri Koruma Derneği, 5 yıllık çalışma sonunda Müteferrikbaşı Sinan Ağa tarafından 17’inci yüzyılda Sultanahmet’te inşa ettirilen ve CHP’nin tek parti iktidarı döneminde 1937’de yıkılan Kabasakal Sinan Ağa Camii’nin kalıntılarına ulaştı.

Fatih Sultan Mehmed’in emaneti İstanbul’u çepeçevre saran camiler CHP’nin tek partili iktidar döneminde birer birer yok edilirken, o ibadethaneler arasında yer alan Kabasakal Sinan Ağa Camii’nin yeniden ihya sürecinde büyük sancılar yaşanıyor.

SULTANAHMET'TEN DAHA ESKİ

Fatih ilçesi Cankurtaran Mahallesi’nde 1600’lü yıllarda Müteferrikbaşı Sinan Ağa tarafından inşa ettirilen Kabasakal Sinan Ağa Camii, 300 yıl boyunca müminlere kapılarını açtı. Sultanahmet Camii’nden daha eski tarihli olarak asırlarca hizmet veren Kabasakal Sinanağa Vakfı’na ait arazide bulunan cami, 1917 yılında yangında hasar gördü. Onarılmayan cami, CHP’nin tek parti iktidarında yıkıldı. 1937 yılında tapuda “Yanmış Kabasakal Sinan Ağa Camii Arsası” olarak tescil edilip yıkılan caminin yeri, Vakıflar Müdürlüğü’ne bırakıldı. Günümüzde Sultanahmet Arasta Çarşısı’ndaki Mimar Mehmetağa Caddesi ile Utangaç Sokak’ın kesiştiği yol alanında kalan Kabasakal Camii, avlusundaki çeşme ve şadırvan gibi kalıntılarıyla yıllar boyunca mahzun kaldı.

KALINTILAR HÂLÂ AYAKTA

İSTED, caminin kalıntıları ve eski fotoğraflarda mevcut bulunduğu haline ulaşarak tam 72 tarihi belge ile buranın yeniden cami olarak tescil edilmesi için harekete geçti. Albert Kahn’ın “Gezegen Arşivleri Projesi” kapsamında 1913-1927 tarihleri arasında Türkiye’de çekilmiş 75 bin fotoğraf arasında Kabasakal Camii’nin varlığını da gözler önüne seren görseller, bu kapsamda en ciddi deliller olarak dosyada yer aldı. Kabasakal Camii’nin çeşme ve şadırvanı da bölgede hâlâ ayakta olduğuna ilişkin görüntüler dosyayı güçlendirdi.

KURUL VE MAHKEME ONAYLADI

İstanbul 4 Numaralı Kültür Varlıklarını Koruma Bölge Kurulu, 23.11.2017 tarih, 5939 sayılı kararıyla bu noktayı cami olarak tescil etti. Buna göre Kabasakal Camii’nin Fatih ilçesi, Cankurtaran Mahallesi, 65 ada, 2, 3, 14, 15, 16 sayılı parsellerde tescilinin mevzuat kapsamında mümkün olduğu kayıtlara geçti. Kararda, caminin ihya edilmesinin, herhangi bir özgün niteliğe sahip yapıya zarar vermeyeceği, yapılan araştırmalar neticesinde elde edilen tarihi yazılı-görsel verilerin ihya için yeterli olduğu, Kabasakal Camii’nin mevkisi, plan hususiyetleri, malzeme, inşa tekniği, cephe özellikleri ve minaresinin durumu hakkında yeterli bilgi bulunduğu ve dava dosyası içerisinde yer alan belge ve resimlerin ihya için yeterli olduğuna vurgu yapıldı.

VAKIFLAR'DAN İTİRAZ

Ancak Vakıflar Genel Müdürlüğü’nün girişimleri sonucunda Kültür Varlıklarını Koruma Yüksek Kurulu’nun 26.12.2018 tarih, 1153 sayılı kararıyla tescil kaydı iptal ettirildi. Bunun üzerine konu yargıya taşındı. İSTED’in açtığı davada İstanbul 5. İdare Mahkemesi; Anayasanın “Tarih, kültür ve tabiat varlıklarının korunması” maddesi ve 2863 sayılı Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kanunu’na atıfla, Vakıflar Müdürlüğü’nün iptal kararının hukuka uygun olmadığı gerekçesiyle 30.10.2020 tarih, 2020/1508 sayılı kararla kaldırdı. Kararda, 3 kişilik bilirkişi heyetinin olumlu yöndeki raporu da yer aldı.

İSTİNAFTAN TUHAF KARAR

Bu karar, Vakıflar Müdürlüğü tarafından istinafa taşındı. İstanbul Bölge İdare Mahkemesi 5. İdare Dava Dairesi, Vakıflar’ın itirazını kabul ederek yerel mahkemenin hükmünü 15.09.2021 tarih, 2021/2199 sayılı kararıyla iptal etti. İptal kararında caminin mevcudiyetine dair cephe tespitine ilişkin eldeki verilerin yetersiz olduğunun öne sürülmesi tuhaf karşılandı. Kararla, dosyada caminin mevcudiyetini ve yangından hasar görmüş halini gösteren onlarca fotoğraf yok sayıldı.

SÜREÇ DEVAM EDIYOR

CHP’nin yıkımıyla başlayan, yeniden ihya başvuruları, itirazlar ve mahkeme safhasıyla girift bir döneme girilen Kabasakal Sinan Ağa Camii’nin tescil süreciyle ilgili İSTED’in hukuki girişimleri devam ediyor.

CHP VE İBB DUYARSIZ

Kabasakal Sinan Ağa Camii’nin yeniden ihyası için engellerin ortadan kaldırılması beklenirken, “helalleşme” söyleminde bulunan CHP Lideri Kılıçdaroğlu ve CHP’li İBB’nin, geçmişlerinde vakfa ait olmasına rağmen ibadethane vasfından çıkarıp yıktırdıkları tarihi ibadethanenin yeniden inşa edilmesi için sürece neden aktif destek vermedikleri sorgulanıyor. Gazetemiz Akit’in konuya ilişkin tutumuna yönelik CHP Genel Merkezi’e ulaştırdığı yazılı sorulara ise dün gün boyunca cevap verilmedi.

CAMİ GİTTİ İSMİ KALDI

Sultanahmet Arasta Çarşısı’nın uç kısmında yer alan cami arazisi, bulunduğu caddeye de adını vermiş durumda. Günümüzde “Kabasakal Caddesi” olarak adlandırılan noktada Kabasakal Camii artık yok ama ismi hâlâ caddede yer alıyor.