Japon balıklarına bu isim Japonlara benzedikleri için mi verildi? Tabii ki hayır! Her ismin farklı bir verilme sebebi vardır, her zaman bir benzerlik amacıyla olması gerekmez; köpek balıklarına da tamamen köpeğe benzedikleri için bu isim verilmedi. Tamamen diyoruz çünkü ufak tefek benzerlikleri bu ismi almalarına ufak bir sebep.
Denizlerin gizemli dünyasında dolaşan köpek balıkları, sadece adıyla bile merak uyandırıyor. Bu ilginç isimlendirmenin ardında yatan sebepler de oldukça düşündürücü.
Köpek balığı, Yunanca ve Latince kaynaklarda "carcharus" olarak geçiyor.
Yunanca ve Latince kökenli terimler, köpek balıklarının dişli çene yapısını vurgulayarak isimlendirildiğini gösteriyor bizlere. Bu terimler, bu balıkların genel özelliklerini ve morfolojisini temsil etmek için seçilmiş.
"Carchar" kelimesi, Yunanca kökenlidir; köpek balıklarının keskin dişlere sahip olması ve avlarını yakalamak için bu dişleri kullanmalarıyla ilişkili olarak "keskin diş" anlamına gelir.
Köpek balıklarının sivri dişleri ve çene yapısı mı onlara bu ismi kazandırdı?
Buna hem evet hem de hayır diyebiliriz. Evet, sivri dişleri bu ismi kazandırdı; hayır, yalnızca sivri dişlere sahip olmaları tek bir sebep değil. Her ne kadar bu balıkların köpeklerle genetik bir bağlantısı olmasa da bu isimlendirme, benzeşen özelliklerden dolayı verilmiş.
Peki sivri dişlerin yanında bu balıklara "köpek balığı" denmesinine neden olan diğer sebep neydi?
Şimdi biraz beyin fırtınası yapalım. Acaba İngilizcedeki "dogfish" ile bir bağlantısı olabilir mi?
"Dogfish" aslında birçok farklı balık türünü ifade eden bir ortak adlandırmadır. Genellikle belirli köpek balığı türlerini ifade etmek için kullanılır, ancak bu terim genel bir adlandırmadır ve türü belirtmek için yerel olarak değişebilir.
"Dogfish" adı, bu balıkların yüzlerce veya binlerce sayıya ulaşan sürüler hâlinde gerçekleştirdikleri beslenme rutininden adını alıyor.
Bir araya geldiklerinde, bir bölgeyi süpürerek önlerindeki balıkları yiyorlar. Keskin dişlerine ek olarak sürüler hâlinde beslenmeleri köpeklere benzetildiği için bu isim verilmiş.
"Shark ve dogfish aynı anlama mı geliyor?" diye soracak olursanız da hemen cevaplayalım: Tür olarak evet, ikisi de köpek balığı. Ama shark olarak adlandırılanlar en az 130 farklı türü içeren ikinci büyük köpek balığı takımı olan squaliformes'in aile üyeleridir. Dogfish dediklerimiz de ince yapıları ve sivri burunlarıyla ayırt ediliyorlar.
Sonuç olarak köpek balıkları, bu ismi köpeklerde olduğu gibi sürü halinde gerçekleştirdiği davranışlarından ve sivri dişlerinden alıyorlar. Muhtemelen de Türkçeye "köpek balığı" olarak geçmesi dogfish kullanımından kaynaklanıyor.
Şöyle bir ek bilgi de verelim: Etimolojik olarak incelendiğinde "köpek" kelimesinin "köpük"ten geldiğini görüyoruz. "Balık" kelimesinin ise -kaygan olmaları nedeniyle- "bal" veya "balçık"tan geliyor olabileceği tahmin ediliyor.
Havlamayan köpek balıklarıyla dolu gizemli deniz dünyası bizlere bakalım daha ne gibi sürprizler yapacak!
Kaynaklar: BHL, Smithsonian, Ocean Conservancy