Çakıl taşlarına benzeyen fakat daha büyük, köşeli, keskin kenarlı ve kübik şekilde kırılmış "balast"lar gerek şekli gerek boyutunun sağladığı avantajlar nedeniyle mühendisler tarafından demir yollarında özellikle tercih ediliyor.
Bazalt, granit, siyenit, porfir ya da sert kalkerden yapılan bu taşların o kadar da önemli bir görevi yokmuş gibi görünse de aslında tren yolculuklarının daha güvenli olmasını sağlayan görevleri bulunuyor.
Gördüğünüz bu makineyle belirli aralıklarla yeni taşlar dökülüp sıkıştırma işlemi yapılır.
Balastlar; rayların toprakla direkt temasını önleyerek çamur, don gibi sebeplerle oluşabilecek çürümenin önüne geçer. Tren yükünün yumuşak toprağa geçmesini önlerler, böylece toprak çökmez ve raylarda eğimler oluşmaz. Taşların sıklığı hızlı tren hatlarında daha fazla olur.
Rayların altında çeşitli katmanlar bulunur ve balastlar bu katmanları destekler.
Hattın bütünlüğü aslında tabandan başlar. Aşağıya doğru eğim yapması sayesinde raylarda su toplanma olasılığı azalır, suyun drenajı kolaylaşır. Aksi takdirde raylar paslanırdı, toprak gevşerdi ve tahtalar çürürdü. Bazen alt balast tabakasına ve balastın altına elastik bir mat da yerleştirilir.
Bu taşlar sayesinde raylarda bitki de yetişmez.
Aksi takdirde bitkilerin kökleri büyüdükçe rayları yerinden yavaşça oynatır, bu da trenin raydan çıkmasına bile sebep olabilir. Ayrıca raylarda titreşim olduğu için de bu alanda bitki yetişmesi zordur. İşi garantiye almak adına zaman zaman bu nedenle ilaçlama da yapılır.
Eğer demir yolu sulak yerlerden geçiyorsa kenarlara okaliptus gibi çok su çeken bitkiler dikilir, böylece su nedeniyle rayların bozulması önlenir. Hatta geçtiğimiz yıllarda suyun yarattığı tahribat nedeniyle ülkemizde bir tren kazası yaşanmıştı. Bu "ihmal" nedeniyle ne yazık ki çok sayıda kişi hayatını kaybetmişti.
Sivri ve köşeli taşlar rayların, bağlantıların dar ve düz kalmasını da sağlar.
Eğer kumsallardaki taşlar gibi pürüzsüz ve kaygan olsalardı, trenlerin neden olduğu titreşimler nedeniyle birbirlerinin üzerinden kayıp giderlerdi. Pürüzlü kenarlarıyla birbirine tutanan taşlar oldukları yerde kalabilirler. Bu sayede -tabii ki iri çivilerin, metal klipslerin ve tahtaların da yardımıyla- rayların bozulmadan kalması sağlanır.
Kaynaklar: Science ABC, Wikipedia, Dergipark, insapedia
www.idrak34.com