Haber7 - ÖZEL
Kahramanmaraş merkezli çifte depremin korkunç yıkımlara yol açtığı Hatay’da merkez Antakya ilçesinin Emek ve Aksaray mahallelerinde gerçekleştirilmesi planlanan ve yargı yoluyla iptal edilen Kentsel Dönüşüm projesinin ayrıntılarına Haber7 ulaştı. Tarih boyunca Anadolu’da en çok deprem yaşanan şehir olan Hatay’ın kalbi sayılan Emek ve Aksaray mahallelerindeki riskli yapıların yenilenerek depreme dayanıklı hale getirilmesi için Çevre ve Şehircilik Bakanlığınca başlatılan projenin nasıl akamete uğratıldığını gözler önüne seriyoruz…
VEBAL KİMDE?
Kentsel dönüşüm; kentlerin ekonomik, toplumsal ve mekânsal olarak tekrar ele alınarak, istenmeyen kent dokularının çağdaş şehircilik ilkeleri ve planlama esasları doğrultusunda dönüştürülmesi süreci olarak tanımlanıyor.
Şehirlerin ekonomik, toplumsal ve mekânsal olarak tekrar ele alınarak çağdaş şehircilik ilkeleri ve planlama esasları doğrultusunda dönüştürülmesini esas alan Kentsel Dönüşüm, en çok Hatay’ı ilgilendiriyordu. Çevre ve Şehircilik Bakanlığı, yerel belediyelerle birlikte bu kapsamda Hatay’ın riskli bölgeleriyle ilgili geniş kapsamlı çalışmalar yürüttü. CHP’nin bölgedeki siyasileri ve uzantılarıyla birlikte büyük direniş gösterdiği Kentsel Dönüşüm projeleri hep akamete uğratıldı. Bölgede yaşayan vatandaşlar Kentsel Dönüşüm aleyhine manipüle edildi. Hataylı vatandaşların güvenli evlerde yaşamasını sağlayacak projeler hep yargıya taşınarak bu yolla iptal ettirilerek frenlendi.
Depreme dayanıksız evleri yıkıp yeniden imar ve inşa için uygulanan kentsel dönüşüm projelerine, “müteahhitlere para akıtma musluğu", "rantsal dönüşüm” diye itibar suikasti yapılıyor, dava açılıp projeler mahkeme kararı ile durduruluyor.İşte o projelerden biri de; Hatay’ın merkez Antakya ilçesinin Emek Mahallesi ile Aksaray Mahallesi’ndeki riskli yapılara yönelik hazırlanan Kentsel Dönüşüm projesiydi.
350 BİN METREKARELİK ALAN YENİLENECEKTİ
Çevre ve Şehircilik Bakanlığınca oluşturulan “Aksaray ve Emek Mahalleleri Riskli Alan Öneri Nazım İmar Planı” ile halkın içinde bulunduğu, sosyal, ekonomik ve mekânsal yapıyı güçlendirmek, yetersiz ve sağlıksız yapıları modernize etmek, şehircilik etiği ve planlama teknikleriyle daha yaşanabilir, ulaşılabilir ve değerli bir kent parçası oluşturmak amaçlandı.
Bu kapsamda Emek ve Aksaray Mahalleleri sınırları dahilindeki 350 bin metrekare büyüklüğündeki alan, 2013/4785 Sayılı Bakanlar Kurulu Kararı’yla “Riskli Alan” ilan edildi.
Kentsel Dönüşüm projesi, 8 bin 296 kişilik nüfusa sahip olan Emek Mahallesi ile 9 bin 513 nüfustan oluşan Aksaray mahallesini kapsıyordu.
Riskli Alan. Dönüşüm projesi kapsamında hazırlanan 1/5000 ölçekli Nazım İmar Planı ile 1/1000 ölçekli Uygulama İmar Planlarının onaylanmasına ilişkin Antakya Belediye Meclisi’nde 1 Nisan 2016 tarihli karar alındı.
Konut, sanayi, ticaret, sosyal donatı, tarım, turizm, ulaşım gibi yerleşme ve arazi kullanım kararlarının belirlendiği planlara genel anlamda "İmar Planı" deniliyor.Riskli alanı oluşturan uygulama imar planında; 24,27 hektarlık konut alanı, 0,68 hektarlık ticaret alanı, 0,62 hektarlık ilköğretim tesis alanı, 0,25 hektarlık park ve dinlenme alanı, 0,11 hektarlık pazar alanı, 0,10 hektarlık dini tesis alanı olarak belirlendi.
1/1000 ölçekli Uygulama İmar Planında, Emek ve Aksaray Mahallelerinde bulunan yaklaşık olarak 35 hektar büyüklüğündeki riskli alan için 3 bin 859 adet bağımsız birim ve 15 bin 976 kişilik nüfus belirlendi. Planlama alanındaki toplam nüfus 11 bin 667 kişi olarak hesaplandı.
TEKNİK TANIMLARIN ANLAMLARIBütün Türkiye’yi ve bölgeleri kapsayan genel plana “1/100.000 Ölçekli Çevre Düzeni Planı” ismi veriliyor.
Bu planın sadece bir şehri kapsayan ve Büyükşehir Belediyelerince hazırlanmış olanına “1/25.000 Ölçekli Çevre Düzeni Planı” adı veriliyor.
Şehir içerisinde belli bir bölgenin halihazır haritalar üzerine kadastral durumunun işlendiği “1/5.000 Ölçekli Nazım İmar Planı” Büyükşehir Belediyesince hazırlanıyor.
Nazım İmar planının uygulamasını detaylı olarak gösteren planlara ise “1/1.000 Ölçekli Uygulama İmar Planı” adı veriliyor. İlçe Belediyeleri tarafından hazırlanıp, Büyükşehir Belediyelerince onaylanıyor.
Projeyle birlikte ulaşım ağı, ticari merkezler, sosyal konutlar, meydan, açık ve yeşil alanlar oluşturulması planlandı.
RİSKLER TEK TEK SIRALANDI
Dönüşüm projesiyle ilgili “Hatay İli, Antakya İlçesi, Emek Ve Aksaray Mahalleleri Sınırları İçerisinde Kalan Riskli Alanın 1/5000 Ölçekli Nazım İmar Planı - Plan Araştırma Raporu” hazırlandı.
Raporda, Emek ve Aksaray Mahallelerinin riskli yönleri şöyle sıralandı:
Yapıların taşıyıcı sistem ve yapı kalitesi açısından risk oluşturması
Yapıların konfor seviyesinin modern standartlara uygun olmaması
Teknik ve sosyal altyapının eksik olmasından kaynaklanan problemler
Bölgede halkın rekreatif ihtiyaçlarını karşılayacak yeşil alan bulunmaması
Kullanıcılara hizmet verecek kapasitede otoparkın bulunmaması
Bölgedeki ticari faaliyetlerin etkin bir şekilde işlememesi
Yeni ticari birimlerin gelmesini sağlayacak nitelikli ticari birimlerin olmaması
Yapıların ekonomik ve fiziksel ömürlerinin sonuna gelmiş olması
Bölgenin gelişim kararlarını düzenleyecek nitelikte imar planının bulunmaması
Yol hiyerarşisinin bulunmaması nedeniyle sağlıklı bir toplu taşıma hattı oluşturulamaması
Altyapının gelişen kente ve değişen ihtiyaçlara cevap verecek kapasitede olmaması
Bölge halkının sosyo-kültürel gelişimine katkıda bulunacak donatıların yer almaması
Kent estetiğine zarar veren ve kent imajını olumsuz etkileyen yapıların bulunması
Mevcut imar planının uygulanmasında kadastral engellerin bulunması
Alanda alternatif ulaşım sistemlerinin bulunmaması
Alanda bulunan dar ve çıkmaz sokaklar
KALİTESİZ YAPILAR TEHDİT!
Bölgeyi tehdit eden unsurlar olarak ise şu çarpıcı maddeler yer aldı:
Bölgenin çevresinde çok sayıda kalitesiz yapı bulunması
Yerleşim dokusunun olası bir afet anında müdahaleye uygun olmayışı
SANKİ BUGÜNÜ GÖRMÜŞLERRaporda, Hatay’ın 1. derecede deprem bölgesi içinde yer aldığı vurgulanırken, Doğu Anadolu ve Ölü Deniz Faylarının bölgede 7’den büyük deprem üretebileceği ifade ediliyor.
BİNALAR YENİLENMESİN DİYE DİRENDİLER, KIŞKIRTTILAR, SAHAYA İNDİLER
Bakanlığın riskli yapılarla ilgili yürüttüğü Kentsel Dönüşüm projesine CHP ve güdümündeki kuruluşlar büyük direnç gösterdi. CHP’li Hatay Büyükşehir Belediye Başkanı Lütfü Savaş, Emek Mahallesi’ndeki Kentsel Dönüşüm projesine tepki göstermek için miting dahi düzenledi.
Mahalledeki eski yapıların önünde toplanan kalabalığa 2019 seçimleri sürecinde hitap eden CHP’li Savaş, “Emek Mahallemize dayatılan kentsel dönüşüm projesindeki haksızlıkları ortadan kaldıracağız. Dönüşümde rantın değil halkın yanında olacağız.” dedi.
İPTAL İÇİN MAHKEMEYE KOŞTULAR
Büyük karalama kampanyası yürütülen Kentsel Dönüşüm projesiyle ilgili Türk Mühendis ve Mimar Odaları Birliği (TMMOB) yargı süreci başlattı.
2016 yılında açılan dava 3 yıl sürdü. TMMOB’un iptal davasında Emek ve Aksaray mahallelerindeki eski ve çürük yapıların yenilenmesine itiraz edildi. Hatay 1. İdare Mahkemesi’nde görülen davada TMMOB, Hatay’daki riskli yapılara “mimari miras” ifadesiyle sahip çıktı.
Hatay 1. İdare Mahkemesi, 11 Nisan 2019 tarihli kararında Hatay’daki Kentsel Dönüşüm projesini iptal etti.
Mahkeme kararında, “Kültür Varlıklarını Koruma Bölge Kurulu kararı beklenmeden ve Bakanlık görüşü alınmadan tamamlanan /…/ Riskli Alan Dönüşüm Projesi kapsamında hazırlanan 1/5000 ölçekli Nazım İmar Planı ile 1/1000 ölçekli Uygulama İmar Planlarının onaylanmasına ilişkin dava konusu işlemde hukuka uyarlık bulunmamaktadır.” denildi.
MAHKEME DURDURDU
Bu kararla birlikte Hatay’ın eski ve çürük yapılarıyla bilinen iki mahallesindeki Kentsel Dönüşüm projesi iptal edildi. Bölgedeki fayların 7’den büyük deprem üretebilecekleri tespitiyle hazırlanan proje; CHP, kışkırtılan bölge halkının tepkisi ve Mimarlar Odası’nın girişimleriyle böylece akamete uğratıldı.
İşte o mahkeme kararı:
DEPREMDE İKİ MAHALLE DE YERLE BİR OLDU
6 Şubat 2023’te meydana gelen 7,7 ve 7,6 şiddetindeki çifte depremlerle Hatay’da yüzlerce bina yıkıldı. Depremde, Kentsel Dönüşüm projesi durdurulan Emek ve Antakya mahallelerindeki eski binaların birçoğu yerle bir oldu. Deprem sonrası Emek Mahallesi’nden yardım çığlıkları yükseldi.
Depremden önce Emek Mahallesi’nde Kentsel Dönüşüm karşıtı miting yapan Hatay Büyükşehir Belediye Başkanı Lütfü Savaş, depremin ardından “Antakya Belediye Başkanı olduğum dönemde Emek Mahallesi’nin riskli alan ilan edip, kentsel dönüşüm alanı olması için başvuru yapan bizzat benim.” dedi.Kentsel Dönüşüm yapılmayan Emek-Aksaray mahallelerinin deprem sonrasındaki halini gösteren görüntüler şöyle: